Sang Prabu sawise paras banjur ngandika marang
Sabdapalon lan Nayagenggong: "Kowe karo pisan
tak-tuturi, wiwit dina iki aku ninggal agama Buddha, ngrasuk agama Islam,
banjur nyêbut asmaning Allah Kang Sajati. Saka karsaku, kowe sakarone tak-ajak
salin agama Rasul tinggal agama Buddha"
Sabdapalon ature sêndhu: "Kula niki Ratu Dhang Hyang sing rumêksa tanah Jawa. Sintên
ingkang jumênêng Nata, dados momongan kula.Wiwit saking lêluhur paduka rumiyin,
Sang Wiku Manumanasa, Sakutrêm lan Bambang Sakri, run-tumurun ngantos dumugi
sapriki, kula momong pikukuh lajêr Jawi, kula manawi tilêm ngantos 200 taun,
sadangunipun kula tilêm tamtu wontên pêpêrangan sadherek mêngsah sami sadherek,
ingkang nakal sami nêdha jalma, sami nêdha bangsanipun piyambak, dumugi sapriki
umur-kula sampun 2000 langkung 3 taun, momong lajêr Jawi, botên wontên ingkang
ewah agamanipun, nêtêpi wiwit sapisan ngestokakên agami Buddha. Sawêg paduka
ingkang karsa nilar pikukuh luhur Jawi Jawi têgêsipun ngrêti, têka narimah nama
Jawan, rêmên manut nunut-nunut, pamrihipun damêl kapiran muksa paduka
mbenjing."
Sang Prabu Brawijaya sinêmonan dening Jawata, ênggone karsa mlêbêt agama Rasul, iya iku rêrupan kahanan ing dunya
ditambahi warna têlu: 1: aran sukêt Jawan, 2: pari Randanunut, lan 3: pari
Mriyi.
Sang Prabu andangu maneh: "Kapriye kang padha dadi kêkêncênganmu, apa gêlêm apa ora
ninggal agama Buddha, salin agama Rasul, nyêbut Nabi Mukhammad Rasula'llah
panutaning para Nabi, lan nyêbut asmaning Allah Kang Sajati?"
Sabdapalon ature sêndhu: "Paduka mlêbêt piyambak, kula botên têgêl ningali watak siya,
kados tiyang 'Arab. Siya punika têgêsipun ngukum, tur siya dhatêng raga, manawi
kula santun agami, saestu damêl kapiran kamuksan-kula, ing benjing, dene
ingkang mastani mulya punika rak tiyang 'Arab sarta tiyang Islam sadaya,
anggenipun ngalêm badanipun piyambak Manawi kula, mastani botên urus, ngalêm
saening tangga ngapêsakên badanipun
piyambak, kula rêmên agami lami, nyêbut Dewa Ingkang Linangkung.
Jagad punika raganipun Dewa ingkang asipat budi lan hawa, sampun
dados wajibipun manusa punika manut dhatêng eling budi karêpan, dados botên
ngapirani, manawi nyêbut Nabi Mukhammad Rasulu'llah, têgêse Mukhammad niku makaman
kubur, kubure rasa kang salah, namung mangeran rasa wadhag wadhahing êndhut,
namung tansah nêdha eca, botên ngengêti bilahinipun ing wingking, mila nami
Mukhammad inggih makaman kuburan sakalir, roh idlafi têgêsipun lapisan, manawi
sampun risak wangsul dhatêng asalipun malih. Wangsul Prabu Brawijaya lajêng
manggen wontên pundi Adam punika muntêl kaliyan Hyang Brahim, têgêsipun
kêbrahen nalika gêsangipun, botên manggih raos ingkang saestu, nanging
tangining raos wujud badan, dipunwastani Mukhammadun, makaman kuburing rasa,
jasanipun budi, dados sipatipun tiyang lan raos. Manawi dipunpundhut ingkang
Mahakuwasa, sarira paduka sipate tiyang wujud dados, punika dadosipun piyambak,
lantaranipun ngabên awon, bapa biyung botên damêl, mila dipunwastani anak, wontênipun
wujud piyambak, dadosipun saking gaib samar, saking karsaning Latawalhujwa,
ingkang nglimputi wujud, wujudipun piyambak, risak-risakipun piyambak, manawi
dipunpundhut dening Ingkang Maha Kuwasa, namung kantun rumaos lan pangraos
ingkang paduka-bêkta dhatêng pundi kemawon, manawi dados dhêmit ingkang têngga
siti, makatên punika ingkang nistha, namung prêlu nênggani daging bacin ingkang
sampun luluh dados siti, makatên wau têtêp botên wontên prêlunipun. Ingkang
makatên punika amargi namung saking kirang budi kawruhipun, kala gêsangipun
dereng nêdha woh wit kawruh lan woh wit budi, nrimah pêjah dados setan, nêdha
siti ngajêng-ajêng tiyang ngirim sajen tuwin slamêtanipun, ing têmbe tilar
mujijat rakhmat nyukani kiyamat dhatêng anak putunipun ingkang kantun. Tiyang
pêjah botên kêbawah pranataning Ratu ing lair, sampun mêsthi sukma pisah
kaliyan budi, manawi tekadipun sae inggih nampeni kamulyan, nanging manawi
tekadipun awon inggih nampeni siksanipun Cobi paduka-jawab atur-kula punika
Sang Prabu ngandika: "Mulih marang asale, asal Nur
bali marang Nur"
Sabdapalon matur maneh: "Inggih punika kawruhipun tiyang
bingung gêsangipun rugi, botên gadhah kawruh kaengêtan, dereng nêdha woh kawruh
lan budi, asal siji mantuk satunggal, punika sanes pêjah ingkang utami, dene
pêjah ingkang utami punika sewu satus têlung puluh. Têgêsipun satus punika putus, têlu punika tilas, puluh punika
pulih, wujud malih, wujudipun risak, nanging ingkang
risak namung ingkang asal saking roh idlafi. Uripipun langgêng namung raga
pisah kaliyan sukma, inggih punika sahadat ingkang botên mawi ashadu, gantos
roh idlafi lapisan: sasi surup mêsthi saking pundi asalipun wiwit dados jalmi.
Surup têgêsipun: sumurup purwa madya wasananipun, nêtêpana namane tiyang
lumampah, sampun ebah saking prênahipun mlêbêt mbêkta sir cipta lami".
Sang Prabu ngandika: "Ciptaku nempel wong kang luwih". Sabdapalon matur: "Punika tiyang kêsasar,
kados dene kêmladeyan tumemplek wit-witan agêng, botên bawa piyambak,
kamuktenipun namung nêmpil. Punika botên pêjah utami, pêjahipun tiyang nistha,
rêmênipun namung nempel, nunut-nunut, botên bawa piyambak, manawi dipuntundhung,
lajêng klambrangan, dados brêkasakan, lajêng nempel dhatêng sanesipun
malih"
Sang Prabu ngandika maneh: "Asal suwung aku bali, mênyang suwung, nalika aku durung
maujud iya durung ana apa-apa, dadi patiku iya mangkono"
Sabdapalon: "Punika pêjahipun tiyang
kalap nglawong, botên iman 'ilmi, nalika gêsangipun kados kewan, namung nêdha
ngombe lan tilêm, makatên punika namung sagêd lêma sugih daging, dados nama
sampun narimah ngombe uyuh kemawon, ical gêsangipun salêbêtipun pêjah".
Sang Prabu: "Aku nunggoni makaman kubur, yen wis luluh dadi lêbu".
Sabdapalon: "Inggih punika pêjahipun tiyang
cubluk, dados setan kuburan, nênggani daging wontên kuburan, daging ingkang
sampun luluh dados siti, botên mangrêtos santun roh hidlafi enggal. Inggih
punika tiyang bodho mangrêtosa.Nun!
Sang Prabu ngandika: "Aku arêp muksa
saragaku"
Sabdapalon gumuyu: "Yen tiyang agami Rasul têrang botên sagêd muksa, botên
kuwawi ngringkês nguntal raganipun, lêma kakathahên daging. Tiyang pêjah muksa
punika cêlaka, amargi nami pêjah, nanging botên tilar jisim, namanipun botên
sahadat, botên pêjah, botên gêsang, botên sagêd dados roh idlafi enggal, namung
dados gunungan dhêmit"
Pangandikane Sang Prabu: "Aku ora duwe cipta apa-apa, ora ikhtiar nampik milih,
sakarsane Kang Maha Kuwasa".
Sabdapalon: "Paduka nilar sipat, botên ngrumaosi yen tinitah linangkung,
nilar wajibing manusa, manusa dipun wênangakên nampik milih, manawi sampun
narimah dados sela, sampun botên prêlu pados 'ilmi kamulyaning seda".
Sang Prabu: "Ciptaku arêp mulih mênyang
akhirat, munggah swarga seba Kang maha Kuwasa".
Sabdapalon matur: "Akhirat, swarga, sampun paduka-bêkta ngaler ngidul,
jagadipun manusa punika sampun mêngku 'alam sahir kabir, nalika tapêl Adam,
sampun pêpak: akhirat, swarga, naraka 'arasy kursi. Paduka badhe tindak dhatêng
akhirat pundi, mangke manawi kêsasar lo, mangka ênggene akhirat punika têgêse
mlarat, saênggen- ênggen wontên akhirat, manawi kenging kula-singkiri, sampun
ngantos kula mantuk dhatêng kamlaratan sarta minggah dhatêng akhirat adil
nagari, manawi lêpat jawabipun tamtu dipunukum, dipunbanda, dipunpaksa nyambut
damêl awrat tur botên tampa arta. Klêbêt akhirat nusa Srênggi, nusa têgêsipun
manusa, Srêng têgêsipun padamêlan ingkang awrat sangêt Ênggi têgêsipun gawe
Dados têgêsipun jalma pinêksa nyambut damêl dhatêng Ratu Nusa Srênggi
namanipun, punapa botên cilaka, tiyang gêsang wontên ing dunya kados makatên
wau, sakulawargane mung nadhah bêras sapithi, tanpa ulam, sambêl, jangan punika
akhirat ingkang katingal tata lair, manawi akhiratipun tiyang pêjah malah
langkung saking punika, paduka sampun ngantos kondur dhatêng akhirat, sampun
ngantos minggah dhatêng swarga, mindhak kêsasar, kathah rajakaya ingkang wontên
ing ngriku, sadaya sami trima tilêm kêmul siti, gêsangipun nyambut damêl kanthi
paksan, botên salah dipunpragat, paduka sampun ngantos sowan Gusti Allah,
amargi Gusti Allah punika botên kantha botên warna, wujudipun amung asma,
nglimputi wontên ing dunya tuwin ing akhirat, paduka dereng têpang, têpangipun
amung têpang kados cahyanipun lintang lan rêmbulan, kapanggihe cahya murub
dados satunggal, botên pisah botên kumpul, têbihipun botên mawi wangênan, cêlak
botên panggihan, kula botên kuwawi cêlak, punapa malih paduka, Kangjêng Nabi
Musa toh botên kuwawi mandêng dhatêng Gusti Allah, mila Allah botên katingal,
namung Dzatipun ingkang nglimputi sadaya wujud, paduka wiji rohani, sanes
bangsanipun malaekat, manusa raganipun asal saking nutfah, sowan Hyang
Latawalhujwa, manawi panggenanipun sampun sêpuh, nyuwun ingkang enggal, dados
botên wongsal-wangsul, ingkang dipunwastani pêjah gêsang, ingkang gêsang
napasipun taksih lumampah, têgêsipun urip, ingkang têtêp langgêng, botên ewah
botên gingsir, ingkang pêjah namung raganipun, botên ngraosakên kanikmatan,
pramila tumrap tiyang agami Buddha, manawi raganipun sampun sêpuh, suksmanipun
mêdal nyuwun gantos ingkang sae, nglangkungi ingkang sampun sêpuh, nutfah
sampun ngantos ebah saking jagadipun, jagadipun manusa punika langgêng, botên
ewah gingsir, ingkang ewah punika makaming raos, raga wadhag ingkang asal roh
idlafi.
Prabu Brawijaya botên anem botên sêpuh, nanging langgêng manggen
wontên satêngahipun jagadipun, lumampah botên ebah saking panggenanipun, wontên
salêbêting guwa sir cipta kang êning Gawanên gêgawanmu, ngGêgawa nêdha raga
Tulis ical, etangan gunggunge: kumpul, plêsatipun wêtaha. Ningali jantung kêtêg
kiwa: surut marga sire cipta, jujugipun ingkang cêtha cêthik cêthak. Punika
pungkasanipun kawruh, kawruhipun tiyang Buddha Lêbêtipun roh saking cêthak marginipun,
kendêl malih wontên cêthik, mêdal wontên kalamwadi, kentir sagara rahmat lajêng
lumêbêt ing guwa indra-kilaning estri, tibaning nikmat ing dhasaring bumi
rahmat, wontên ing ngriku ki budi jasa kadhaton baitu'llah ingkang mulya,
dadosipun saking sabda kun, dados wontên têngahing jagad swarganing tiyang
sêpuh estri, mila jalma keblatipun wontên têngahing jagad, jagading tiyang
punika guwa sir cipta namanipun, dipunbêkta dhatêng pundi- pundi botên ewah,
umuripun sampun dipunpasthekakên, botên sagêd ewah gingsir, sampun dipunsêrat
wontên lokhil-makful, bêgja cilakanipun
gumantung wontên ing budi nalar lan kawruhipun, ingkang ical utawi kirang
ikhtiaripun inggih badhe ical utawi kirang bêgjanipun. Wiwitanipun keblat
sakawan, inggih punika wetan kilen kidul ler : têgêsipun wetan : wiwitan manusa
maujud; têgêsipun kulon : bapa kêlonan; têgêsipun kidul : estri didudul wêtênge
ing têngah; têgêsipun lor : laire jabang bayi, tanggal sapisan kapurnaman,
sênteg sapisan tênunan sampun nigasi. Têgêsipun pur: jumbuh, na; ana wujud, ma;
madhêp dhatêng wujud; jumbuh punika têgêsipun pêpak, sarwa wontên, mêngku alam
sahir kabir, tanggalipun manusa, lairipun saking tiyang sêpuhipun estri, sarêng
tanggalipun kaliyan sadherekipun kakang mbarêp adhi ragil, kakang mbarêp punika
kawah, adhi punika ari-ari, sadherek ingkang sarêng tanggal gaibipun, rumêksa
gêsangipun elingipun panjanmaning surya, lênggah rupa cahya, kontêning eling
sadayanipun, siyang dalu sampun sumêlang dhatêng sadaya rêrupen, ingkang engêt
sadayanipun, surup lan tanggalipun sampun samar : kala rumiyin, sapunika lan
benjing, punika kawruhipun tiyang Jawi ingkang agami Buddha. Raga punika
dipunibaratakên baita, dene suksmanipun inggih punika tiyang ingkang wontên ing
baita wau, ingkang nêdahakên pandomipun, manawi baitanipun lumampah mangka
salah pandomipun, tamtu manggih cilaka, baita pêcah, tiyangipun rêbah Pramila
kêdah ingkang mapan, mumpung baitanipun taksih lumampah, manawi botên mapan
gêsangipun, pêjah malih sagêda mapan, nêtêpi kamanusanipun, manawi baitanipun
bibrah, inggih pisah kaliyan tiyangipun; têgêsipun suksma ugi pisah kaliyan
budi, punika namanipun sahadat, pisahipun kawula kaliyan Gusti, sah têgêsipun
pisah, dat punika Dzating Gusti, manawi sampun pisah raga suksma, budinipun
lajêng santun baitu'llah, napas tali, muji dhatêng Gusti, manawi pisaha raga
suksma lan budi, mrêtitis ingkang botên-botên, yen tunggal, kabêsaran,
tanggalipun botên surup salaminipun, punika kêdah ingkang waspada, ngengêtana
dhatêng asaling kawula, kawula ugi wajib utawi wênang matur dhatêng Gusti,
nyuwun baitu'llah ingkang enggal, ngungkulana ingkang lami. Raganing manusa
punika namanipun baitu'llah, inggih prau gaweyaning Allah, dadosipun saking
sabda kun, manawi baitanipun tiyang Jawi sagêd mapan santun baitu'llah malih ingkang
sae, baitanipun tiyang Islam gêsangipun kantun pangrasa, praunipun sampun
rêmuk, manawi suksma punika pêjah ing 'alam dunya suwung, botên wontên tiyang,
manawi tiyang punika têrus gêsang, ing dunya kêbak manusa, lampahipun saking
ênem urut sêpuh, ngantos roh lapisan, sanadyan suksmanipun tiyang, nanging
manawi tekadipun nasar, pêjahipun manjalma dados kuwuk, sanadyan suksmanipun
kewan, nanging sagêd manjalma dados tiyang (kajêngipun, adiling Kawasa tiyang
punika pinasthi ngundhuh wohing panggawene piyambak-piyambak). Nalika
panjênênganipun Bathara Wisnu jumênêng Nata wontên ing Mêndhang Kasapta, sato
wana tuwin lêlêmbut dipuncipta dados manusa, dados wadya-balanipun Sang Nata.
Nalika eyang paduka Prabu Palasara iyasa kadhaton wontên ing Gajahoya, sato wana
tuwin lêlêmbut inggih dipuncipta dados tiyang, pramila gandanipun tiyang
satunggal-satunggalipun beda-beda, gandanipun kadosdene nalika taksih dados
sato kewan. Sêrat tapak Hyang, ingkang dipunwastani Sastrajendrayuningrat,
dados saking sabda kun,
1. ingkang dipunwastani jithok têgêsipun namung
puji thok. Dewa ingkang damêl cahya murub nyrambahi badan, têgêsipun incêngên
aneng cêngêlmu
2. Jiling punika puji eling marang Gusti.
3. Punuk têgêsipun panakna.
4. Timbangan têgêsipun salang.
5. Pundhak punika panduk, urip wontên ing 'alam
dunya pados kawruh kaliyan woh kuldi, manawi angsal woh kuldi kathah,
untungipun sugih daging, yen angsal woh kawruh kathah, kenging kangge sangu
gêsang, gêsang langgêng ingkang botên sagêd pêjah.
6. Têpak têgêsipun têpa-tapanira.
7. Walikat: walikane gêsang.
8. Ula-ula: ulatana,
9. lalarên gêgêrmu sing nggligir.
10. Sungsum
têgêsipun sungsungên.
11. Lambung: waktu
Dewa nyambung umur, alamipun jalma sambungan, lali eling urip mati.
12. Lêmpeng kiwa
têngên têgêsipun tekadmu sing lêmpêng lair batin, purwa bênêr lawan luput,
bêcik lawan ala.
13. Mata têgêsipun
tingalana batin siji, sing bênêr keblatira, keblat lor bênêr siji.
14. Têngên
têgêsipun têngênên ingkang têrang, wontên ing dunya amung sadarmi ngangge raga,
botên damêl botên tumbas.
15. Kiwa
têgêsipun: raga iki isi hawa kêkajêngan, botên wênang ngêkahi pêjah. Makatên
punika ungêling sêrat
Manawi paduka maibên, sintên ingkang damêl raga ? Sintên ingkang
paring nama? inggih namung Latawalhujwa, manawi paduka maibên, paduka têtêp
kapir, kapiran seda paduka, botên pitados dhatêng sêratipun Gusti, sarta murtat
dhatêng lêluhur Jawi sadaya, nempel tosan, kajêng sela, dados dhêmit têngga
siti, manawi paduka botên sagêd maos sastra ingkang wontên ing badanipun manusa,
saseda paduka manjalma dhatêng kuwuk, dene manawi sagêd sagêd maos sastra
ingkang wontên ing raga wau, saking tiyang inggih dados tiyang, kasêbut ing
sêrat Anbiya, Kanjêng Nabi Musa kala rumiyin tiyang ingkang pêjah wontên ing
kubur, lajêng tangi malih, gêsangipun gantos roh lapis enggal, gantos makam
enggal. Manawi paduka ngrasuk agami Islam, tiyang Jawi tamtu lajêng Islam
sadaya Manawi kula, wadhag alus-kula sampun kula-cakup lan kula-carub, sampun
jumbuh dados satunggal, inggih nglêbêt inggih jawi, dados kantun sasêdya-kula
kemawon, ngadam utawi wujud sagêd sami sanalika, manawi kula kêpengin badhe
wujud, inggih punika wujud-kula, sêdya ngadam, inggih sagêd ical sami sanalika,
yen sêdya maujud sagêd katingal sanalika. Raga-kawula punika sipating Dewa, badan-kawula
sakojur gadhah nama piyambak-piyambak. Cobi paduka-dumuk: pundi wujudipun
Sabdapalon, sampun kalingan pajar, saking pajaripun ngantos sampun botên
katingal wujudipun Sabdapalon, kantun asma nglimputi badan, botên ênem botên
sêpuh, botên pêjah botên gêsang, gêsangipun nglimputi salêbêting pêjahipun,
dene pêjahipun nglimputi salêbêting gêsangipun, langgêng salaminipun".
Sang Prabu ndangu: "Ana ing ngêndi Pangeran Kang Sajati ?
Sabdapalon matur: "Botên têbih botên cêlak,
paduka wayangipun wujud sipating suksma, dipunanggêp sarira tunggal, budi hawa
badan, tiga-tiga punika tumindakipun; botên pisah, nanging inggih botên kumpul.
Paduka punika sampun Ratu linuhung tamtu botên badhe kêkilapan dhatêng atur-kula
punika"
Sang Prabu ngandika maneh: "Apa kowe ora manut agama ?
Sabdapalon ature sêndhu: "Manut agami lami,
dhatêng agami enggal botên manut! Kenging punapa paduka gantos agami têka botên
nantun kula, paduka punapa kêkilapan dhatêng nama kula Sabdapalon? Sabda
têgêsipun pamuwus, Palon: pikukuh kandhang. Naya têgêsipun ulat, Genggong: langgêng
botên ewah. Dados wicantên-kula punika, kenging kangge pikêkah ulat pasêmoning
tanah Jawi, langgêng salaminipun
Sang Prabu ngandika: "Kapriye iki, aku wis kêbacut mlêbu agama Islam, wis
disêkseni Sahid, aku ora kêna bali agama Buddha maneh, aku wirang yen digêguyu
bumi langit
Sabdapalon matur maneh: "Inggih sampun, lakar
paduka-lampahi piyambak, kula botên tumut-tumut." Sunan Kalijaga banjur
matur marang Sang Prabu, kang surasane ora prêlu manggalih kang akeh-akeh,
amarga agama Islam iku mulya bangêt, sarta matur yen arêp nyipta banyu kang ana
ing beji, prêlu kanggo tandha yêkti, kapriye mungguh ing gandane. Yen banyu
dicipta bisa ngganda wangi, iku tandha yen Sang Prabu wis mantêp marang agama
Rasul, nanging yen gandane ora wangi, iku anandhakake: yen Sang Prabu isih
panggalih Buddha. Sunan Kalijaga banjur nyipta, padha sanalika banyu sêndhang
banjur dadi wangi gandane, ing kono Sunan kalijaga matur marang Sang Prabu,
kaya kang wis kathandha, yen Sang Prabu nyata wis mantêp marang agama Rasul,
amarga banyu sêndhang gandane wangi.
Bersambung ke Bagian 6 Jejak Brawijaya V/ Sunan Lawu
Tidak ada komentar:
Posting Komentar